Soạn bài Mẹ và quả SGK Ngữ Văn 7 tập 2 Cánh diều - chi tiết

Chuẩn bị

Câu 1 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Đọc trước văn bản Mẹ và quả, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.

Phương pháp giải:

Đọc trước văn bản và tìm hiểu thông tin về tác giả.

Lời giải chi tiết:

- Nguyễn Khoa Điềm sinh ngày 15 tháng 4 năm 1943, tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế;

- Quê quán: làng An Cựu, xã Thủy An, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên – Huế.

- Sinh ra trong một gia đình trí thức, giàu truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng.

- Học tập và trưởng thành ở miền Bắc, tham gia chiến đấu và học tập ở miền Nam. 

- Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, mang màu sắc trữ tình chính luận.

- Tác phẩm: Đất ngoại ô (thơ, 1973); Cửa thép (ký, 1972); Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974); Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (thơ, 1986),…

Chuẩn bị

Câu 2 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Khi nghĩ về cha mẹ, điều gì khiến em xúc động nhất? Hãy chia sẻ điều đó với các bạn.

Phương pháp giải:

Chia sẻ điều mà em xúc động nhất khi nghĩ về cha mẹ với các bạn.

Lời giải chi tiết:

Khi nghĩ về cha mẹ, điều khiến tôi xúc động nhất là cha mẹ đã luôn yêu thương tôi vô điều kiện. Từ khi tôi còn nhỏ, cha mẹ đã phải làm lụng vất vả để nuôi tôi ăn học, lớn khôn thành người. Tôi luôn biết ơn và tự nhủ sẽ học tập thật tốt, cố gắng trở thành con ngoan trò giỏi đền đáp công ơn cha mẹ.

Đọc hiểu

Câu 1 (trang 27, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Chú ý số tiếng ở mỗi dòng, vần và nhịp của bài thơ.

Từ “lặn” và “mọc” ở đây nghĩa là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Số tiếng ở mỗi dòng thơ không giống nhau, có dòng 8 tiếng có dòng 7 tiếng.

- Vần và nhịp của bài thơ không tuân theo quy tắc thông thường (ví dụ như gieo vần chân, vần lưng...). Cả bài thơ như lời thủ thỉ, tâm tình mà nhà thơ gửi tới mẹ.

- Nhịp thơ: 3/4

- Từ “lặn” và “mọc” ở đây chỉ những mùa quả đi rồi đến; “lặn” là hết mùa, “mọc” là bắt đầu mùa ra trái mới.

Đọc hiểu

Câu 2 (trang 27, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Hình ảnh này minh họa cho nội dung nào của bài thơ.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản và quan sát hình ảnh.

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh minh họa cho hình ảnh mẹ vun trồng cây trái, nuôi bí chăm bầu.

Đọc hiểu

Câu 3 (trang 27, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Em hiểu “lớn lên” và “lớn xuống” ở các dòng thơ số 5,6 như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ dòng thơ thứ hai và thứ ba của khổ 2

Lời giải chi tiết:

“lớn lên” nghĩa sự trưởng thành, khôn lớn của những người con

“lớn xuống” là sự chín muồi của những quả bí, quả bầu

Đọc hiểu

Câu 4 (trang 27, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Từ “quả” ở khổ 1 và từ “quả” ở khổ 3 có gì giống và khác nhau?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ khổ thơ cuối

Lời giải chi tiết:

- Từ “quả” có ý nghĩa tả thực trong các câu thơ 1, 3 (khổ 1).

- Từ “quả” có ý nghĩa tượng trưng trong các câu thơ 9 và 12 (khổ 3), chỉ những đứa con lớn lên bằng tình yêu và sự săn sóc ân cần của mẹ.

CH cuối bài

Câu 1 (trang 28, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Bài thơ là lời của ai, nói với ai và về điều gì? Tâm trạng và thái độ của người nói như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

Bài thơ là lời của tác giả nói với mẹ về công lao trời bể của mẹ hiền. Nguyễn Khoa Điềm thể hiện sự thấu hiểu với những vất vả, nhọc nhằn mà người mẹ đã trải qua, ca ngợi công lao của mẹ, day dứt khi chưa đền đáp được công lao to lớn ấy.

CH cuối bài

Câu 2 (trang 28, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Người mẹ trong bài thơ không được miêu tả trực tiếp, nhưng người đọc vẫn nhận ra được phẩm chất của bà qua những dòng thơ nào?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Phẩm chất của người mẹ chủ yếu được thể hiện qua các dòng thơ ở khổ 1 và 2.

- Qua hai khổ thơ đó, tác giả cho thấy những phẩm chất tốt đẹp của người mẹ: trông chờ mọi thành quả vào đôi bàn tay lao động của mình; lao động chăm chỉ, cần cù; yêu thương, nuôi nấng, dạy dỗ các con; lặng thầm chịu đựng những gian truân, vất vả;...

CH cuối bài

Câu 3 (trang 28, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phân tích nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua một trong các yếu tố: từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện pháp tu từ,...

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ viết theo thể thơ tự do, gồm ba khổ, gieo vần hỗn hợp, ngắt nhịp linh hoạt.

- Bài thơ có tứ thơ độc đáo, mang tính phát hiện đầy ám ảnh về người mẹ và những thành quả mà mẹ tạo ra.

- Từ ngữ, hình ảnh của bài thơ vừa bình dị, quen thuộc vừa mang tính tượng. Trong bài, nhà thơ sử dụng các biện pháp tu từ như điệp ngữ (những mùa quả), đối lập (lặn - mọc, lớn lên - lớn xuống), so sánh (quả - như Mặt Trời, như Mặt Trăng; quả - mang dảng giọt mồ hôi mặn), ẩn dụ (chúng tôi, một thứ quả trên non xanh), nói giảm – nói tránh (ngày bàn tay mẹ mỏi).

- Những yếu tố nghệ thuật này vừa giúp tác giả thể hiện cảm xúc chân thành, đồng thời nêu được những suy ngẫm, triết lí thâm trầm, sâu lắng của tác giả về mẹ.

CH cuối bài

Câu 4 (trang 28, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Ở hai dòng thơ cuối, vì sao nhà thơ lại “hoảng sợ” khi nghĩ mình vẫn còn là “một thứ quả non xanh”? (Gợi ý: “Quả non xanh” chỉ điều gì? Tại sao điều ấy làm tác giả “hoảng sợ”?). Bài thơ thể hiện được vẻ đẹp gì trong suy nghĩ, tình cảm của nhà thơ?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Quả non xanh: nghĩa đen – quả chưa chín; nghĩa bóng – người con chưa trưởng thành, chín chắn, chưa báo đáp được ơn sinh thành và dưỡng dục của mẹ.

- Tác giả hoảng sợ khi nghĩ đến lúc mẹ già yếu, gần đất xa trời mà mình vẫn chưa khôn lớn, trưởng thành hoặc chưa đáp đền được công ơn của mẹ.

- Bài thơ cho thấy tình yêu thương, sự trân trọng của nhà thơ đối với mẹ; đồng thời, bộc lộ sự day dứt, xót xa khi chưa làm cho mẹ được thanh thản lúc cuối đời

CH cuối bài

Câu 5 (trang 28, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Em thích dòng thơ, khổ thơ nào nhất? Bài thơ nói giúp em được điều gì khi nghĩ về cha mẹ mình?

Phương pháp giải:

Chọn khổ thơ/câu thơ em thích nhất và lí giải vì sao.

Lời giải chi tiết:

Em thích nhất hai câu thơ:

“Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi”

Có thể nói đây là những câu thơ tài hoa nhất trong bài, khắc sâu sự hy sinh thầm lặng của mẹ và lòng biết ơn vô bờ của người con về công dưỡng dục sinh thành của mẹ hiền. Hình ảnh “chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn” là kiểu hình ảnh so sánh, ví von dáng bầu bí như giọt mồ hôi mặn của mẹ. Đó là hình tượng giọt mồ hôi nhọc nhằn, kết tụ những vất vả hi sinh của mẹ. Câu thơ “Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi” gợi lên dáng vẻ âm thầm trong vất vả nhọc nhằn của mẹ để vun xới những mùa quả tốt tươi.

Bài thơ Mẹ và quả không chỉ ngợi ca công lao to lớn của mẹ, của thế hệ đi trước với thế hệ sau này mà còn lay thức tâm hồn tôi về ý thức trách nhiệm, sự đền đáp công ơn sinh thành của tôi với mẹ, với cha.

>> Xem chi tiết: Văn bản Mẹ và quả